Een van mijn eerste opdrachten als freelancer, nu twaalf jaar geleden, was het samenstellen van een boekje naar aanleiding van een hogeschoolcongres over reflecteren. Ik leerde dat studenten vaak nog erg jong zijn om echt al aan zelfreflectie te doen, omdat hun hersenen nog niet helemaal volgroeid zijn. Maar ook de gevorderde volwassene heeft er nog steeds moeite mee, zo bleek. We zijn fysiek wel toegerust met mogelijkheid tot reflecteren maar gebruiken dat gebied liever niet, omdat we gewend zijn snel te reageren op onze instincten. Toen we uit het water kwamen en rechtop gingen lopen, hadden we die hard nodig om te vechten of te vluchten voor gevaar op het land. Reflectie vereist echter stilzitten en nadenken. En daar houden we niet zo van.
Reflecteren is iets wat we liever vermijden en dat wordt ons steeds gemakkelijker gemaakt. We hebben echter wel steeds meer mogelijkheden om onze mening te delen. We hebben smartphones en tablets en alle mogelijke social media, waarop we ons profileren. Reflectie is ver te zoeken op een plek waar je steeds wordt afgeleid door alle mogelijke bliepjes en trilgeluiden van media, die aandacht vragen. Ze zijn als een kat die kopjes geeft. Je moet ze aaien. Alles moeten we lezen, zien en horen en overal moeten we op reageren. Het is bijna een instinct geworden, alsof we opnieuw uit het water komen. We moeten ons handhaven in een wereld van impulsen waarop we voortdurend alert moeten zijn. We moeten reageren en handelen. We drukken op de publiceerknop voordat we nadenken en we delen een bericht waarvan we de gevolgen niet overzien . Of waarover we onze mening nog niet goed hebben gevormd. Het gaat te snel. Je deelt berichten terwijl je amper weet wie je zelf bent of waarom je doet wat je doet. Je deelt niet echt. Je consumeert. Je liket, je slikt, je spuugt, je stript, je flirt, je bluft, je klaagt aan. Je laat je niet zien. Je deelt dus niet.
Echt jezelf leren kennen kost tijd en pijn en moeite. En het levert een hoop op. Als je jezelf beter begrijpt, begrijp je ook meer van de ander en zul je niet zo snel oordelen. En ook zul je delen wat je echt wilt delen, omdat je voelt dat wat waarachtig en belangrijk is,dat ook is voor anderen. En daarmee begint vrede: met het vinden en delen van je eigen waarde en die van de ander. In de film over Amy Winehouse werd ik geraakt door een uitspraak van Tony Bennet. Hij had haar dit advies willen geven als ze nog had geleefd: “ I’d say, slow down, you’re too important. Life teaches you how to live it if you live it long enough.” Je bent te belangrijk meisje, doe rustig aan. Het leven leert je te leven, als je het lang genoeg leeft. En zo is het. Maar als je in deze tijd opgroeit moet je wel de kans krijgen het leven voldoende te leren. Wij mensen worden overdonderd door het mediageweld dat de hele dag in onze oren tettert. Wat betekent dat voor kinderen en jongeren nu? Hebben zij nog de mogelijkheid zich zonder beelden te vermaken, zich te vervelen en eens iets geks te bedenken of gewoon eens een gesprek te voeren? Leren zij nog het balanceren van hun mening tot de plek van de nuance bereikt is, kennen ze nog twijfel, weten ze nog wat grijs is? Hebben ze nog vrede met zichzelf? Hebben wij dat?
Ik zag zondag Zomergasten met landschapsarchitect Adriaan Geuze, die zei in paniek te zijn over die betonnen neon rotzooi die onze horizon vervuilt langs de snelweg. Ik ben ook in paniek. Ik maak me zorgen over hoe ons bewustzijn wordt vervuild door snelle fragmenten, snapshots en harde citaten. Wanneer wordt onze samenleving weer een samen leven met echte ontmoetingen zonder vezelglas? Voor je uit starend in op de bank, eventueel met een pen en een notitieboek, in gesprek met jezelf. Samen aan tafel, telefoons uit, gewoon pratend over het leven. Misschien moeten we zelfs weer brieven gaan schrijven. Ik ben niet tegen al die media, ik houd er zeer van, ik ben dol op contact in alle soorten en maten. Maar echt contact verkrijg je niet door naar een scherm te staren, dat verkrijg je door te voelen, te ervaren en daar over na te denken. Dat leer je door je gedrag te toetsen aan anderen, door je te confronteren met je fouten, door elkaar te spiegelen. Offline, met de geur van echte filterkoffie ,het gerinkel van lepeltjes en het geluid van vertrouwde stemmen. Of, nog beter, van alleen je eigen ademhaling.
Huis van Duif is de plek waar je je kunt verbinden met jouw verhaal en dat van anderen